Eternåcionå : Berlôrer d’ ene guere a l’ ôte…

Po on cérudjin k' ovréve, trankile come Batisse, a l' ospitå d' Libråmont, n' est ç' nén esse ene miete berdouxhî ? Nonna, poy ki dj' a polou insi adiercî on råvion [rêve] d' efant, et ki dj' a veyou li djin – l' ome – avou tot èn ôte louca ki dvant.

Dji lairè ås istoryins li bouye di scrire l' Istwere do pårtixhaedje del Coisse d' Ivwere, des bandiys del Cité Solea e-n Ayiti, des gueres civiles d' Afganistan et d' Sireye. Mi, dins li ptit live ki dj' a scrît lanawaire, dji n' vou ki vos raconter sacwants vraiyès istweres di vraiyès djins ki dj' a médyî dins mes 10 ans d' tricbalaedje ås cwatès coines del mizere uminne.

Dani Droh
Nos estans e 2004, a Man, ene veye a l' Ouwess del Coisse d' Ivwere. N' a pus ki cist ospitå la ki rote, gråce ås Medcéns Sins Frontires (MSF), po l' miyon d' djins del Bijhe et do Coûtchant po payis, côpés d' Abidjan pa des båraedjes des revinteus des Novelès Foices do Nôr.
Cwè çk' i botike dins m' siervice, ci ptit roufion la di troes cwatre ans, k' a on cåvlant må [ulcère] sol djambe ? Fén mierseu, sins parints. Kî çki l' a amoenné ? Si mame, mi recasse-t on, est ospitalijheye å siervice djondant, po on « sindrome infeccieus » e s' fåze difinante [terminale]. On sida, djans, mins on n' a nén l' droet di prononcî ç' mot la, vaici.
Li londwmin, li grand fré vént rdjonde li ptit Dani, ca leu moman a morou del nute. Mins wice est i, lu, l' popa ? Ns avans èn infirmî ki vént do payis yacouba, ki saye di saveur cwè. Et, sacwants djoûs après, la l' popa k' est la, rasserant ses deus fis. « Pocwè les aveuss cwité ? :: Dj' esteu tot pierdou, dji n' saveu pus cwè, disnorté. »
Mins tot d' on côp, dabôrd k' il esteut cåzu rfwait, la nosse Dani ki tronne des balzins. Li labo racsegne li cåze : five fagnrece, ey ene emoglobene toumêye a 4 grames å lite. Beacôp trop waire. Fåt rmete do sonk. Mins aprume, trover on dneu, et nén cwand cwand. Kî ? Li popa ? Neni : li labo mostere k' il a ossu l' sida. Tchance eto : gn a èn ôte dineu compatibe, et après deus troes djoûs, li five eva come elle aveut vnou, et l' cåvlant må si ristope å pair do pôce. Nosse troejhinne [trio] divreut esse fene binåjhe. Dimwin, il ervont e leu måjhon.
Li londmwin å matén, li pa mi stitche, al taxhlete, ene foye di papî racafougneye dins mes mwins. Dj' el disploye. Il î est scrît çoucial :
" Très Binamé Mondocteur,
Dji su binåjhe si vos poleur endaler avou mes deus efants e li Beldjike. Dispu li moirt di mi feme, dji su a gnos. Dji vén d' ene pôvriteuse famile et dji n' sai kimint sorviker avou mes deus efants. Dji n' a nol ovraedje; dji so bineu [chômeur] dispu ddja lontins. Aidîz mu, s' i vs plait bén. Dji ratin vosse response et merci bråmint.
Cwè dire ? Kimint l' dire ? Ki dji so tot mouwé di si ptit mot, ki dji n' erva nén el Beldjike, ki dji so ddja on vî ome, et k' les efants seront mî avou lu. I hosse si tiesse, sins moti, come po dire k' i etind bén tot çoula. Dji lyi stitche on ptit scapulaire poite-bouneur dins s' mwin, eyet li sohaitî boune voye. "

Et leu sida ?
Mins ki vont i divni, nosse troejhinne, li sidateu et ses deus fis ? Dani a motoit stî rascråwé pa s' mame cwand il a vnou å monde, si cisse-ciale esteut ddja malåde. C' est insi po èn efant so troes. Li mitan did zels mourt divant l' ådje di deus ans. Dani a passé houte. Motoit k' i n' a nén atrapé l' må. Dijhans todi kécfeye.
Mins l' pa, lu, ki tot l' viyaedje sait bén ki s' feme est moite di çoula ? I serè aconté come epestiferé. Nou parint nel vôrè rçure e s' måjhon. Eyet, ås Afrikes, nouv djins so dijh vicnut avou les cwårs wangnîs pa on fré, on cuzén ou on parint al cwatrinme botnire.
C' est tot çoula ki dj' aveu-st e trexhe [me taraudait l'esprit] cwand dji voeya Dani, ès popa, eyet s' fré cwiter l' ospitå avou leu cupak so li spale, estitchî dins deus noers saetchs di plastike, come les cis ki trinnèt totavå les voyes dins totes les grandès veyes d' Afrike.
« Les medicamints sont mon les blancs, et les malådes mon les noers », nos rprotchèt i, les medcéns ivweryins. O ! Come çou k' on lzî respond mi shonne vude !

Martial Ledecq, Divins « Itinéraire d'un chirurgien nomade » (Voyaedjåjhe d' on cérudjin berlôreu), Weyrich, 2014.