Lu tching

Lu djoû k’ il ariva amon zèls, çu n’ èsteût k’ cîr èt poyèdjes. One putite boule ki djèmihéve tinrûl’mint, ki ala rèfiler totes lès cwènes, ki lèpéve lès deûts k’ on lî tindéve, ki su splinka d’zos l’ ârmâ, èt po clôre su djoyeûse intrêye, su pona so l’ payasson èt î f’za s’ prumî pipisse, po bin inôgurer cisse novèle présince.

I dum’na råd’mint lu solo d' leûs djoûs, èt lu bêté d’ leû nut’. Kwand onk du zèls aveût stu foû, èt ki rumnéve a l’ mâhon, i n’ djåzéve du si ovrèdje, ni do tins k’ i f’zéve, ni dès djins k’ il-aveût resconstrés. Nèni ; i d’mandéve çu k’ il-aveût fét, lu tching, çu k’ il-aveût magnî, s’ il aveût bin djowé, bin dwèrmou… Ça leu aveût dum’nou målåhî du s’ aler porminer o l’ vèye, pace k’ i n’avéve nin tofèr moyin du l’ prinde avou zèls.

Il avint bin dit : « Il årèt su a-magnî duvins s' gamèle ! Nos n' lî donrans rin a l' tåve, èt pôr kwand çu sèrèt nosse eûrèye ». Çoula nu f'zéve nin treûs djoûs ku l' tching èsteût so plèce ki m'néve atoû d' zèls tot hoûlant tot douçmint, èt tot odant, èt tot loukant avou dès-oûys prèyant po-z-aveûr on p'tit sakwè. Est-ce Lèye, èst-ce Lu ki lî nna on ptit bokè du tchår, o bin d' boûkète, lu prumî ? Mins tofèr èst-i ku l' tching s'arotina, èt vint briber one glotinerêye deus', treûs côps tos lès djoûs.

Il avint bin dit : « I dwèmrèt â d'zos, duvins l' couhène, so on bokèt du cofteû. I n' vinrèt nin à l'èstèdje, èt â dzeû d' tot, måye rintrer è nosse tchambe ! ». Mins volà : lu prumîre nut', lu tching tchoûla, brèya, djèmiha si tél'mint ku - po on côp, èdon -, i pola m'ni dwèrmi a costé du leû lét. Po on côp ? Çou k'a d'veûr, c' èst ku l' bokèt d' cofteû nu chièrva måye.

Il avint bin dit : « I fârèt ki hoûte èt ki r'vinsse kwand c' èst k' on l' houk'rèt. Èt si n' èl fét nin, i sèrèt chapitré èt pûni, atèlé d'vins l' coûrti ». Mins à l' prumîre porminåde, tot dreût k' i fout dèstèlé, i vana èvoye duvints lès tchamps èt lès bwès, èt i falou ku Lèye èt Lu l' ad'djurasse avou dès bôbons a groumi, èt dès calinès paroles. Et kwand ki rumna, çu ki r'çuha, c' èst dès mamoûrs.

Lès djoûs, lès samin.nes èt lès sâhons s' ènn-alèt come çoula. Lu tching èsteût l' èfant da Lèye èt da Lu, èt i f'zéve tot a s' îdèye. I fåt dîre ku l' putite boule du poyèdje aveût dumnou on bê grand tchin du swèssante a sèptante lîves.

Mins duspôy kékès samin.nes, one sakwè candja duvins l' mohone. Lèye èt Lu su djåséve è l' oréye, conzultéve dès révues, mèzuréve one dès plèces. On djoû, i tchuzihèt on papî d' tapisserèye ; on-ôte, c' èsteût dès coleûrs so kwè il-èstît cûrieûs : do bleû o bin do rôse ?

Lèye èsteût voltî nåhèye, èt Lu èktéve kékès ustèyes, dès plantches, dès pots d' pondeûre...
Duvins tot c' rahoûr, lu tching èsteût-st-on pô roûvî. Lès porminådes dumnint pus råres, èt kwand ki n' plovéve nin, i passa bin dès moumints duvins l' coûrtî. I s' dumandéve çou ki n' aléve nin, pwis on djoû, Lèye s' ènn-ala foû du l' mâhon po 'ne samin.ne, èt Lu n' èstéve cåsi pus so plèce. I ratoûrnère avou one bèrce, du wice k' on-z-oyéve moussî dès p'tits plorèdjes, èt ki mètît s' on hosseû d'vins leû tchambe.

Duspôy çu djoû-la, lu tching nu pola pus dwèrmi a l' èstèdje, mins â d'zos, èt kwand k' l' èfant èstît d'hindou, po si a-magnî, o bin po k' Lèye èt Lu s'ènn-èblavéve po l' rumoussî, o min.me po l' caliner on pô, il-èsteût mètou è gårèdje po l' cîse, èt dès cops, po tote lu nut'. Dalieûr, c' èst là ki magnéve, asteûre. Lu tching nu comprindéve nin çou k’ i s' passéve ; i n' aveût rin fé d' mâ, portant.

On djoû, Lèye èt Lu avît one putite coûsse a fé d'vins l' viyèdje, nin fwèrt lon, nin po lontins. L'èfant, è s' bèrce, dwèrméve si tant bin k' i n' l' ont nin volou duspièrter. I s' fuza k' i rèsconstrî one sakî ki lès èstardî avou sès djåz'mints, ca il-aveût on-ovrèdje a d'mander a Lu.

Lès v'la ki rumoussèt a l' mâhon ; duvins l' gårèdje, nou tchin ! Mins l'ouhe du bwès avît stu duziktèye a grawe èt a dints, èt 'nn-aveût on trô, on passèdje.
Cori d'vins lès-ègrés, l' ouhe du l' tchambe èsteût drovou ! Lu bèrce, vûde, èt do song' tot-avâ, so lès meurs, so l' plantchî, so lès linçous do vûde putit lét d' l' èfant.

On n' ruvèya nin lu tching . Duspôy çu djoû-la, Lèye nu moussa pus one parole foû du s' boke, èt d'mona s' one tchèyîre tot â long dès djoûrnèyes, èt nouk nu vèya pus Lu fé l' mwinde sourîre.

© 2020, Roland NEUPREZ (wallon de Francorchamps), revue SingulierS 1-2020