Rediveusès etimolodjeyes do roumin

Gn a deus sôres di djins ki parpinsnut l’ etimolodjeye : les foû precocioneus, ki n’ oiznut nén aler disconte çou k’ les grands mwaisses ont « dicté » dvant zels...

*

Et gn a les ôtes, ... come mi.

Voyaedje el Burtaegne

C’ esteut e 2013. Pol fime « Li langue åd dibout del linwe » [Le bout de la langue], li filmeu-produjheu, Zavî Istasse, emoenna troes djonnes Rantoelîs (Djan Cayron, Pablo Sarachaga et mi, dit-st i l’ fô) el Burtaegne burton-cåzante.

L’ idêye, c’ esteut d’ vey kimint k’ les Burtons avént adiercî leu côp po-z ariver ene miete pus lon k’ les Walons dins leu linwe-ehåyaedje [normalisation du statut] et leu rfondaedje [normalisation du corpus].

Bref a ça, cwitans ene miete li walon et vinans è a èn ôte di mes ptits molons, l’ etimolodjeye des mots roumins (dji so Roumin di skepiance).
Dji vos a ddja conté les ca et les ma del vuzion oficire ki dj’ a -st aprins a scole. Les Daces sont les tayons des Roumins. Les Romins, zels, ont-st evayis l’ payis, et s’ maryî avou les cmeres d’ avår la, ki leus omes avént stî touwés cåzu tertos al guere di concwesse.
Ey adon, lezî djåzer on latén d’ sôdård, k’ a divnou l’ roumin d’ asteure.

Mågré tot, les Daces avént leyî ene eritance di mots. Paski, tchaeke mot k’ on n’ ritrovéve nén l’ tayon-bodje [étymon] e latén, c’ esteut, dit sins crankyî, do dace.
Po rivni a nosse voyaedje el Burtaegne, dj’ end a rivnou, avou dins mes bodets [bagages], ene dozinne di motîs do burton.

Ké rapoirt ?

Cwand dj’ a-st ataké a fouyter mes motîs burtons, dj’ a trové sacwants parintêyes avou l’ walon, ki n’ mi shonnént nén awè stî studieyes des etimolodjisses.
Parintêyes avou l’ walon, di dj', k’ a ene siponte gayele [substrat celtique], mins eto avou l’ roumin. La, dj’ end a dmoré reyusse, ca dji n’ veyeu nén pa ké sint k’ les lingaedjes gayels årént-st avnou el Roumaneye.

Co pus dzôrné, ene sakî, cwand dji m’ abaitixha ki ces mots la, racuzinåves avou des cis des lingaedjes gayels d’ asteure, c’ esteut des mots do manaedje et del famile. Adon, nén des cis apoirtés avou des noveatés d’ on lingaedje difoûtrin.
Mins adon, pitchote a midjote, dj’ a lî des oteurs ki cåzént des Apurlins [habitants des Alpes], gayel-cåzants, k’ årént stî amoennés pås Romins po rpeupler les hôts tienes del Roumaneye (loukîz l’ Rantoele 88, di l’ ivier 18-19, p. 5-7). 

Dj’ aveu disvôtyî l’ cwacwa [résolu l'énigme].

Scrire on live ladsu

Adon, i m’ faleut coûtchî tot çoula so papî, po l’ poleur sipåde lon et lådje. C’ est çou k’ dj’ a fwait lanawaire. 

Mi live si lome: Dji vos l’ frè parvini bén voltî si vos m’ emiler a : georgestaelens@gmail.com

Racourti e walon

Après l' motî, dj' a metou on cloyaedje [conclusion] d' ene cwénzinne di pådjes e francès, on rascourti e-n inglès (3 pådjes) ey èn ôte e walon. Vo l' cial.
Kî åreut sondjî ki « scran », nosse bea mot walon, est racuzinåve avou l’ walès [gallois] « trang » ? Et kî m’ åreut dit, å ndaler nozôtes e l’ Burtaegne e 2013, ki dj’ ripudréns avou nozôtes on motî burton e dijh lives, ewou çki dj’ tchaireu so des rshonnances do walon avou l’ burton et l’ roumin ?

A m’ shonnance, i gn a-st avou nouk k’ a vormint spepyî les lingaedjes gayels, po vey s’ i gn aveut ene sacwè ki rshonnéve a nosse walon.
Vaici, dj’ a seulmint ataké, aprume po l’ roumin. Mins å bouter po cweri so l’ racuzinaedje do roumin avou les lingaedjes gayels, dji n’ a sepou passer houte do walon.

Å cmince, dj’ a creyou ki, s’ i gn aveut des mots k’ estént roumins et walons, c’ esteut todi a cåze do latén, ki c’ est l’ matrasse [strat] des deus lingaedjes. Mins s’ ont i ossu l’ minme siponte [substrat] gayele. Et co pus lon, il ont ene miete di linçoû [superstrat] tîxhon, li minme po ambedeus.

Djôr Staelens, li 10 d’ awousse 2019

© 2019, Licince GNU di libe documintåcion, revue Li Rantoele 91- 2019, Neufchâteau, Belgique