Mi disbatijhaedje

Rilidjon


Dj’ a stî aclevêye pa deus parints ki n’ s’ etindént nén so l’ rilidjon. Ene mere magneuse di Bon Diu ey on pere atêye ki n’ creyeut ni a Diu ni a Diåle. Nosse pa ni m’ voleut nén mete a scole ås beguenes; nosse mame m’ oblidjive a-z aler a messe avou leye.

Ene fameuse pûnicion, por mi, li messe do dimegne !

Dji n’ î etind rén

Dji maxhe tot, li Bon Diu, Djezus, li Sint Esprit. Dji n’ sai pus kî çk’ est kî, vårmint. Gn a-t i co ds ôtes a m’ grabouyî ? Sont i deus, minme troes so m’ dos ? Oudonbén… cénk avou les deus comeres, nosse man et boune-moman ki nos vicans avou leye !

Nosse pa nos va moenner a l’ eglijhe et rintere a l’ måjhon. Dj’ a håsse d’ è raler avou lu, mins i rdemare di tos ses pus rade. I fwait s’ côp k’ on tchet n’ a nén levé s’ cawe. Dins m’ tiesse d’ efant, ça n’ est nén djusse. Gn a-t i ene sakî e l’ måjhon ki s’ rind conte ki dj’ a les minmès idêyes ki lu ?
Les pîlåds tchants et les pîlådès létaneyes do curé repetèt k’ c’ est l’ fåte des fideles. Gn a pont d’ dote, c’ est zels les cåzes did tot, c’ est zels k’ ont fwait l’ côp. Mins k’ ont i fwait d’ si teribe, don ? Et mi laddins ? Dji n’ a k’ ene eveye : cori evoye.

Dji tuze a nosse pa, bén påjhûle a fé l’ long cou dvant l’ posse. Po m’ rapåjhî, dji marone li ptite tchanson da bon-popa e disployant mes doets « la l’ ci k’ a stî å bwès, la l’ ci k’ a veyou l’ leu, la l’ ci k’ a yeu peu, la l’ ci k’ a racorou, la l’ ci k’ a criyî cwî cwi cwi pattavå l’ bwès ».

Dji rwaite l’ ourlet do gris mantea d’ ene comere k’ est dvant mi et dji ratake a maroner « pôcet, laridet1 , grande dame, Djan d’ la çô [du sceau], pitit courtåd. ».
Tot toûne dins m’ tiesse, les clotchetes, l’ osteye, li coir do Criss, pôcet et laridet. Ci côp ci, dji conte so mes doets les coistreces del banse ewou çki dj’ m’ î va leyî clouper d’ ene munute a l’ ôte. Et ça n’ rate nén… dji tome flåwe !

C’ est come si ene sakî d’ grand ådla mi sorlevéve di tere… Ci n’ est k’ èn ome, on ptit ome kécfeye mins dji n’ a k’ set ans.

Toumer flåwe tins d’ messe, ça m’ a-st arivé troes côps ! Et di ç’ côp ci, dji m’ è sovénrè lontins : dji m’ dispiete dins on lét ki n’ est nén l’ minne, dins ene måjhon ki dji n’ conoxhe nén et dji cmince a plorer… Gn a ene feme k’ intere dins l’ tchambe et m’ dire ene sacwè a n’ nén croere : « Ni tchoûlez nén, insi, m' feye. Pont d' rujhes ! Vosse man est a l’ eglijhe. Ele vos va vni rcweri après messe ! » .

Tote djinnêye, mi mame n’ irè pus a messe a Yon, nosse viyaedje, mins a Djmele. Yon ou bén Djmele, onk c’ est l’ ôte. C’ est l’ messe ki n’ mi va nén ! Et nosse pa ki trinne e l’ måjhon e lijhant s’ gazete, come tos les dimegnes… Tot conté tot rabatou, c’ est ene indjustice.

Fé mes påkes

On djoû, dj’ a dvou « fé mes Påkes ». C’ est on djoû k’ dji n’ roveyrè djamåy. Pocwè çk’ on n’ m’ a nén fwait mete ene cote di påcresse come les ôtes ? Les deus comeres m’ ont co djouwé on mwais toû. Dj’ a so m’ dos ene sôre di rôbe di marieye avou on roed gonflé cotron. Elle a stî fwaite pa Marcele, li costire di Yon. Dji m’ sint gåye, dji rshonne a èn abat-djoû !

Mins gn a si long djoû ki n’ arive a l’ nute… Dji ratind djusse di rtrover m’ lét po plorer…
Li veye tchereye...
...pate a pate : djonnesse, mariaedje, efants. Tot ça m’ a dné on fameus côp di spale po m’ rawè di totes les xhimagrawes di l’ eglijhe catolike. Gn a portant ene afwaire ki m’ a vraiymint fwait bisker : c’ est l’ bateme di mes efants. Dji m’ a leyî adire, på mançaedje des deus familes, ci côp ci.
On-z a rtourné l’ såvnî [sablier] mwints côps, leyî passer l’ tins…

Scolaedje catolike po mes efants : bén oyi ! 85 åcint d’ reyussite a l’ univiersité. Vént l’ djoû d’ leu grande comunion. Mi feye li vout fé. Mi fi, c’ est « nonna dji n’ vou nén ». Et l’ veye porshût s’ voye avou ses ptits bouneurs et ses målåjhminces.

Ite missa est

Po-z aveur les idêyes claires, aler åd dibout do dbout, i m’ faleut fé ene sacwè !
Mi disbatijhaedje n’ a nén stî åjhey. Les spepieusès djins d’ l’ evetchî dmandént télmint ds afwaires. Epwis, dji tuzéve sovint a nosse man. C’ est come si dj’ av « manni » s’ memwere, manni çk’ elle av decidé por mi e creyant bén fé. Et portant, cwand dj’ a rçû l’ papî, dj’ a rsintou ene grande djoye, on grand soladjmint. C’ esteut ene fameuse sipene foû di m’ pî.

Sins ç’ pwès la so mes spales, po l’ prumî côp, dj’ esteu droete dins mes botes, d’ acoird avou mi-minme, infén !

© Joselyne Mostenne, prezinté ås scoles di Bive li 10 d' avri 2022, riscrît li 30 di djulete; tecse etir so Wikisourd (tite : Disbatijhaedje)
revue Li Rantoele n° 103, décembre 2022, Neufchâteau, Belgique