« Refudjeye d’ Oucrinne nén oucrinnresse »

Come dji vos aveu raconté e l’ Rantoele 102, dj’ a dvou skifter evoye d’ Oucrinne al difén do moes d’ fevrî.

Dispu don, gråce a des binamés aidants ki cnoxhèt les voyes et les ptits pazeas des administråcions del Walonreye, dj’ a polou dmorer... disk’ al fén di l’ anêye di scole 22-23, todi.

Mes copleus et copleuses

Dji vos djåze di tos studiants marokins k’ estént avou mi e l’ Oucrinne, et ki n’ avént nén stî rapatriyîs viè l’ Marok. Nén onk des cis k’ avént vnou dins leu famile e l’ Beldjike n’ a polou dmorer. Pupont d’ abondroet passé on moes après l’ intrêye e l’ Urope, al frontire hongrwesse!
Mi camaeråde di voyaedje, 4inme medcene, tot veyant l’ airance voci, ala rdjonde si famile e l’ Itåleye. Mi cuzén (4inme dintistreye) dimora po on prumî e l’ Almagne. Dins les deus payis, il estént ascoyîs avou ene cwåte di dmorance. Mins po porshuve leu sco-laedje, kendal!

Onk di nozôtes ala ezès Bas Payis. On lyi dna eto ene cwåte di dmorance eyet l’ droet d’ bouter dins l’ bastimint ‒ si famile est dins ç’ dominne la. Al fén des féns, tos les ôtes l’ alît rtrover. Tchaeke di zels trova åjheymint di l’ ovraedje, et l’ droet di dmorer la èn an. A pårti di moes d’ setimbe, il ont dvou shuve des cours di neyer-landès, come di djusse.

Les ôtes

Dj’ a ene camaeråde marieye a èn Oucrinnî. I dmorént a Kiyif [Kiev]. Mins les etrindjîs n’ ont pus l’ droet di viker a Kiyif. Adon, il ont-st ebagué a Lvif, li grande veye li pus å Coûtchant. Si ome ‒ d’ ene famile ki l’ tént bén [aisée] ‒ a rtrové d’ l’ ovraedje come infôrmatikî. I tirèt leu plan po viker. Mins ele dit k’ i gn a bråmint des djins åtoû d’ zels k’ont fwin.
Les cis k’ ont ralé å Marok ont dmanou des moes sins sawè cwè. Adon, e moes d’ setimbe, on a-st accepté di les rashire [inscrire] dins des univiersités privêyes. Oyi, mins ki sont troes côps pus tchires ki li scolaedje e l’ Oucrinne. End a pus d’ onk et d’ ene k’ a pierdou ses tåtes [état mental dégradé].

Porshuve ses studes

Tins do moes d’ måss a may, on-z a polou shuve des cours so les fis [en ligne]. Et nos evoyî des dvwers, k’ on lzî dveut revoyî. E moes d’ djun, i nos vlént fé passer des egzamins del minme façon, mins ci n’ a nén stî possibe.
I nos ont rinscrît e l’ anêye d’ après, s’ on payive li minerval. Kéne afwaire a Lidje ! Mi banke ‒ dji n’ vos di nén s’ no ‒ n’ a måy sepou fé ariver les cwårs, tantea ki dj’ a dvou rpayî on deujhinme côp, pa on paipal, k’ evoye direk les cwårs sins passer pås bankes.

Mins les cours internete prometous al rintrêye n’ ont måy arivé. Å cmince do moes d’ nôvimbe, li directeur nos a djåzé pa videyo. Avou les bombårdumints rûsses so les cintråles electrikes, i n’ avént pus l’ corant k’ å conte-gote. Adon, nén moyén di porshuve les scolaedjes... disca tant k’ ça våye mî.

Eyet mi

Å cminçmint, dj’ a stî a des cours di francès å PME. Çoula m’ dinéve li droet di dmorer disk’ å 31 d’ octôbe di ciste anêye. Après, faleut ene sicole di livea univiersitaire. Mins po çoula, faleut li mwaisse copeye di m’ diplome d’ umanités (dji cåze come vozôtes, dinltins). K’esteut a l’ univiersité a Kiyiv, la k’ gn a pus nolu ki dmeure.
Awoureuzmint, mes aidants walons m’ ont trové ene sicole a Nameur la k’ l’ egzamin d’ in-trêye våt on passaedje å djuri cintrå. M’ a falou rataker avou des mates... et do francès... di hôt livea, ci côp cial.

Tchance eto, dj’ a polou trover des stadjes dins m’ mestî a vni (årtisse des biesses) on djoû l’samwinne. Eyet, semdi et dimegne, dj’ a polou esse egadjeye come djobisse e-n on restorant nén lon di m’ famile d’ ascoye. Po n’ pus esse ås coirdeles di mes parints, dabôrd ki po mes vraiyès scoles, dji fwai do sor-plaece.



Zahra Aimad, esplikêyes ramexhnêyes pa Lucyin Mahin, li 21 di nôvimbe 2022
© Licence de libre utilisation CC-BY-SA 4.0 de la Fondation Wikipedia